Wiegendood als stille killer: 5 raadgevingen die het risico verlagen.

WAT is het precies ?

Wiegendood of in medische kringen SIDS ( Sudden Infant Death Syndrome ) genoemd, is het plots overlijden van een ogenschijnlijk gezonde baby ,waarbij geen andere aantoonbare doodsoorzaak kan worden gevonden.  Kenmerkend voor wiegendood is dat dit tijdens de slaapperiode gebeurt. Wetenschappers  vermoeden dat dit te maken heeft met een nog immature of onderontwikkelde hersenfunctie rond ademhaling. Normaal dient deze hersenfunctie een signaal te geven bij te weinig zuurstofopname of een te langzame ademhaling of ademhalingsstop, zodat het kindje de ademhaling aanpast. Men vermoedt dat deze prikkel niet gegeven wordt, waardoor het kindje de ademhaling of positie niet aanpast en in zuurstofnood komt. De meeste onderzoeken spreken over het overlijden van een zuigeling voor de leeftijd van 12 maanden, al spreken sommige recente onderzoeken ook over een grens van  18 en zelfs 24 maanden. Wiegendood komt echter vooral voor tijdens de eerste zes maanden na de geboorte en meestal niet vlak na de geboorte.  Daarnaast is er ook een  duidelijke piek zichtbaar in de leeftijdsperiode van 2 tot 4 maand.

Raadgevingen om het risico op wiegendood zo klein mogelijk te maken:

Sinds midden de jaren ’90 een aantal richtlijnen werden opgesteld om wiegendood te vermijden, zijn het aantal gevallen duidelijk zichtbaar gezakt. Waar in 1994 in Vlaanderen nog 104 gevallen van wiegendood werden geregistreerd, zakte dit in 1996 al tot 44 gevallen. In 2016 waren er nog slechts 14 gevallen. Van die 14 gevallen volgden ¾ de voorgeschreven preventiemaatregelen niet.

Het is dus heel belangrijk om als ouder te weten welke preventieve maatregelen je kan toepassen.

1 : Leg je baby te slapen op de rug.

WAAROM ?

• Bij het slapen op de rug zijn luchtwegen vrij. Dit wordt wetenschappelijk gezien als de meest veilige slaaphouding. Daarentegen, baby’s die op hun buik te slapen gelegd worden, kunnen wanneer zij klein zijn, met het gezichtje tegen de matras terecht komen. Vaak hebben zij nog niet de spierkracht in het nekje om het hoofdje boven de matras uit te houden of voldoende te draaien naar de andere kant. Hierdoor wordt de ademhaling belemmerd.
• Daarnaast “herademen” baby’s in buiklig ook meer  hun CO2rijkere  uitgeademde lucht in. Door al deze factoren kan zuurstoftekort gaan optreden. Uiteindelijk stopt de baby met ademen.
• Daarnaast heeft een buikslaapbaby een lagere ‘wakkerwordrespons’ op stimuli  (=arousalrespons) en een lagere hartrespons op externe geluiden. Baby’s slapen dus dieper  in buiklig wat risico verhogend werkt.
• Buiklig zorgt tenslotte ook tot meer “contact” tussen lichaam en bed. Hierdoor kan je kindje het sneller te warm krijgen, ook een risicofactor.

PRAKTISCH !

• Waarom mogen baby’s dan niet op hun zij slapen?  Vooral omdat dit geen erg stabiele lighouding is. Onderzoek wijst uit dat de meeste kindje die draaien, richting buiklig gaan draaien en zo in een onveilige slaaphouding terechtkomen.
• Wat dan met prematuurtjes, die in de couveuse op de buik gelegd worden? Voor kindjes die speciale zorg nodig hebben, kan buiklig aangeraden worden om medische en comfortredenen. Vergeet niet dat in de couveuse deze baby’s voortdurend gemonitord worden.
• En wat met de baby die zichzelf elke avond op de buik gaat draaien?
  Dit zijn meestal wat oudere baby’s die het draaien al onder de knie hebben. Deze kindjes zijn intussen in staat het hoofd effectief omhoog te houden en te draaien weg van het bed indien nodig. Het zijn vooral de jongere kindjes die het grootste risico vormen. Niettemin wordt aangeraden ook een oudere baby initieel steeds op de rug te slapen te leggen bij het naar bed brengen.
• MAAR: Hoewel slapen op de buik onveilig is, mag je als ouder niet vergeten dat baby tijdens wakkere periodes wel degelijk nood heeft om te ontdekken en te verkennen in buiklig. Heel wat mijlpalen in de ontwikkeling volgen vanuit buiklig. Spelen in buiklig is volkomen veilig en nodig voor de ontwikkeling van je baby wanneer je als ouder samen met je baby oefent en zo een oogje in het zeil houdt.

2 : Gebruik het juiste bed en  veilig bedmateriaal.

Een  goed aansluitende, stevige, ademende matras, een bed dat luchtcirculatie toelaat opzij en onder, geen dekbed, geen kussens, geen losse zaken die verstikking/verhitting kunnen veroorzaken.

WAAROM?

• Wanneer je baby op een matras wordt gelegd die niet goed aansluit op het bed, kunnen kieren ontstaan tussen bedrand ( of muur ) en matras. Wanneer je baby zich hiertussen wurmt, kan het gebeuren dat de borstkas gekneld raakt of dat baby’s gezichtje in de matras gedrukt wordt. Beide zorgen mogelijks voor een ademhalingsprobleem. Een goed passende matras is dus essentieel !
• De matras mag ook niet te zacht zijn, want anders zakt de baby erin weg wat opnieuw risico oplevert. Qua materiaal zorg je voor een ademende matras, opnieuw om het risico op verstikking te vermijden. Waterbedden zijn niet veilig. Ook het bedje zelf dient voldoende luchtcirculatie toe te laten om oververhitting te vermijden. (zijkanten & bodem moeten ventilatie bevorderen)
• Ook een kussen is een risicofactor: je kindje zakt erin weg of kan zijn gezicht er in draaien (zuurstoftekort) of baby kan onder het kussen terecht komen ( oververhitting en hogere CO2 gehaltes in ingeademde lucht).

PRAKTISCH

• Een waterdicht ( niet ademend) zeil op de matras leggen, creëert een niet ademende ondergrond voor je baby en is dus opnieuw een risico. Niet doen dus bij een baby.
• Dekbedden zijn thermisch zo isolerend dat zij ervoor zorgen dat een baby die eronder terecht komt zijn temperatuur niet kan regelen. Jijzelf zal misschien het te warme dekbed van je afgooien maar een pasgeboren baby is veel minder mobiel. Oververhitting verhoogt het risico op een niet efficiënte ademhalingsprikkel. Ook te warme dekens kunnen dit effect hebben.
• In de plaats van een deken een (goed passende ! ) slaapzak gebruiken of een jonge baby (correct!) inbakeren is een veilige slaapmethode. Maar er dan wel vanuit gaande, dat men ze correct gebruikt : Slaapzak en kledij aanpassen aan seizoen, slaapzak passend ( baby mag er niet inzakken!! ) , inbakeren correct uitvoeren ( losgekomen doeken zijn een risico) en niet meer inbakeren bij baby’s die beginnen oefenen om van rug naar buik te draaien. ( Inbakeren afbouwen vanaf 4 maand). Gebruikt men toch een deken/laken dan is het belangrijk deze goed strak onder de matras te bevestigen en het bedje bij voorkeur op halve hoogte op te maken ( voorkom onderuit zakken).
• Weet dat bedomrandingen, knuffels en doekjes bij/op het gezicht sterk worden afgeraden. Allen verhogen het risico op wiegendood. Het gezichtje van baby dient onbedekt te zijn. Ook een ademend doekje kan verhitting geven en wordt niet ademend wanneer er veel kwijl of melk op zit. Laat niet alleen  het gezicht maar ook het hoofdje vrij. Een baby geeft vooral warmte af via het hoofdje.
• Slapen in de maxi-cosi is omwille van de houding ( hoofd ligt vaak wat met kin op de borst waardoor ademhalingswegen iets minder vrij zijn ) niet ideaal en minder veilig als een echt bedje.

3: Laat je kindje de eerste 6 maanden slapen in dezelfde ruimte als jezelf.

WAAROM: 

• Onderzoek toont aan dat baby’s die op de kamer van de ouders slapen gedurende de eerste zes maanden, meer omgevingsgeluiden horen waardoor ze gemakkelijk wat wakkerder zijn. Ze slapen minder diep waardoor het risico op wiegendood kleiner is. Ook de ouders kunnen optimaal reageren op vreemde geluidjes en kunnen baby gemakkelijker in het oog houden.

PRAKTISCH :

• De veiligste manier om baby in de ouderslaapkamer te laten slapen is co-sleeping. Baby slaapt in zijn eigen bedje aan de rand of naast het ouderlijk bed.
  Bed-sharing wordt afgeraden. Vooral omdat er verschillende scenario’s zijn waardoor baby niet veilig slaapt. Vergelijken met andere culturen die al eeuwen samen slapen gaat niet echt op. De materialen waar op wordt geslapen zijn vaak anders en ook de manier van slapen is anders. Gevaren bij bed-sharing zijn oververhitting van baby, bekneld raken ( door ouders of tussen matras/hoofdbord of matras/muur).
  Wil je toch aan bed-sharing doen, houd je dan tenminste aan deze richtlijnen:

1/Niet doen wanneer je oververmoeid bent, gedronken hebt, slaap- of andere medicatie inneemt die het slapen beïnvloedt, wanneer je tijdens de zwangerschap hebt gerookt ( =kindje heeft iets groter risico) .

2/Aandachtspunten: leg je kindje hoog, zorg dat jouw deken niet over de baby heen komt maar geef baby een eigen slaapzak/wikkeldoek/dekentje. Baby leg je bij voorkeur aan mama’s zijde en niet tussenin.  Gebruik geen kussen of iets dergelijks om baby op te leggen.( Zorg ook dat jou kussen niet bij baby komt!) Zorg dat baby niet tussen de bedrand kan raken en niet uit bed kan vallen.

• Let op: ga niet met je kindje in de zetel in slaap vallen om het bed te mijden: onderzoek toont aan dat net dit de meest onveilige plaats is voor je baby.

4 : Niet roken in de buurt van je baby.

WAAROM:

• Roken in ruimtes waar baby verblijft verhoogt de kans op wiegendood zo’n 5 x. Baby kan hierdoor chronisch weinig zuurstof binnenkrijgen wat een trigger kan zijn naar wiegendood.
  Let op: ook roken tijdens de zwangerschap verhoogt de kans op wiegendood voor je kindje. Je kindje wordt dan namelijk al in de baarmoeder voortdurend blootgesteld aan een situatie waarin het te weinig zuurstof krijgt uit je bloed. Het heeft hierdoor een verhoogde kans op wiegendood.

5 : Aangepaste temperatuur

WAAROM:

• Een te hoge temperatuur bij de baby is een risicofactor voor wiegendood. De ideale kamertemperatuur is 18° bij kinderen vanaf 6-8 weken oud. ( en max 20 de eerste weken.)
  Zorg dat bij warme dagen je kindje licht aangekleed is, of leg het te slapen in enkel de luier. Op koude dagen kan je voelen aan het ruggetje en buik. ( handen en voeten zijn geen goede checkpunten) Zweet je baby? Doe dan een laagje minder. Heeft je kindje eerder koud: dan kan bvb een body met lange mouwen weer wat extra warmte geven.

NOG ENKELE WEETJES:

• Borstvoeding werkt beschermend tegen wiegendood. Echter in combinatie met andere negatieve factoren verdwijnt het beschermend effect.
• Ook een fopspeen heeft een beschermende werking ( het zuigen zorgt voor minder diepe slaap en zorgt dat baby tevreden en daardoor minder beweeglijk is in bed.)
• Siropen of andere zaken die een sederend effect hebben, ten allen tijde vermijden!
  ( ook bij borstvoeding opletten welke medicatie je zelf inneemt)
• De meeste gevallen van wiegendood worden geregistreerd in de crèche. Elke ‘plotse’ verandering die bij een baby stress veroorzaakt, kan het slaapritme storen/aanpassen waardoor er een verhoogde kans is op wiegendood. Probeer baby geleidelijk te laten wennen aan een nieuwe omgeving en bij drukke feestjes/bezoekjes houd je je kindje wat extra in de gaten.
• Er zijn heel wat toestellen verkrijgbaar op de markt die dienen om de ademhaling van je kindje in de gaten te houden. Echter werken deze toestellen maar zeer beperkt
  (enkel op de ademhaling, en niet op het hartritme. Bij wiegendood kunnen kinderen echter nog een aantal keer onregelmatige ademhalingsbewegingen maken met de borstkas, zonder echt lucht in te ademen,  een dergelijk toestel zal dit als ‘normale beweging’ registeren.) Vertrouw dus niet blindelings op dergelijke toestellen.  Medische voorgeschreven apparaten zullen steeds een cardio functie hebben en ook het hartje monitoren.

Meer info?

Nog vragen/bezorgdheden of twijfel je of de slaapomgeving van je kindje veilig genoeg  is? Of  misschien wil je graag leren hoe je correct inbakert? Een postnataal consult bij de vroedvrouw kan je hier zeker verder helpen!